woensdag 22 augustus 2012

Marie Koenen : 'De Moeder' (1917)

Hoewel Marie Koenen (1879-1959), dochter van de woordenboekengigant, afkomstig is van Nederlands Limburg, lijkt haar derde roman 'De Moeder' helemaal uit de spreekwoordelijke Vlaamse klei opgetrokken, in zoverre zelfs dat die qua toon sterk aan de heimatvertellingen van Ernest Claes herinnert. Het verhaal vangt aan met een uitgebreide romantische beschrijving van het dorpse leven vanuit het oogpunt van het titelpersonage. Hoewel de auteur, zoals voor haar kenmerkend is, de gevolgen van de industriƫle revolutie in het landschap straal negeert, is de gemeenschap toch niet volledig onbezoedeld. Als een babylonische schandvlek, vormt het hotel met aanpalende winkel van de steedse familie Curvers haar immers een fikse doorn in het oog.

Desondanks spreekt uit 'De Moeder' een geestelijk veel minder starre gesteldheid dan je op het eerste zicht zou verwachten, en weet het boek zelfs symbolisch een verzoening tot stand te brengen tussen de op zich vijandige literaire strekkingen van het naturalisme en de neoromantiek. De archetypische moeder is een godsvruchtige, hardwerkende, tegen de bittere armoede strijdende weduwe, die ternauwernood de eindjes aan elkaar weet te knopen. Ze idealiseert het eenvoudige ongerepte dorpsleven en spiegelt zich daarin een idyllische toekomst voor haar kinderen voor. Deze probeert ze af te dwingen via het gebed. Terwijl haar dochter Tila eigenwijs huwt met Louis uit de vervloekte familie Curvers, stelt ze al haar hoop op een huwelijk tussen haar zoon Jules met het dorpsmeisje Treeske Bormans. In stilte lijdend schikt deze zich hier aanvankelijk in, en gaat hij aan de slag als plaatselijke onderwijzer. Stilaan groeit echter het besef dat hij erfelijk gedetermineerd is om hieraan volledig ten onder te gaan. Alle protagonisten blijken echter bereid water bij de wijn te doen, en uiteindelijk wordt een nieuwe harmonie gezocht en bereikt.

Uit 'De Moeder' spreekt een universeel diepmenselijke emotie die iedere moeder voor haar kroost voelt. Marie Koenen leverde een ontroerende roman af die zich afspeelt in een voorbije wereld waar de problemen weliswaar van een andere orde maar daarom niet minder groot waren.