Hoewel Marie Koenen (1879-1959),
dochter van de woordenboekengigant, afkomstig is van Nederlands
Limburg, lijkt haar derde roman 'De Moeder' helemaal uit de
spreekwoordelijke Vlaamse klei opgetrokken, in zoverre zelfs dat die
qua toon sterk aan de heimatvertellingen van Ernest Claes herinnert.
Het verhaal vangt aan met een uitgebreide romantische beschrijving
van het dorpse leven vanuit het oogpunt van het titelpersonage.
Hoewel de auteur, zoals voor haar kenmerkend is, de gevolgen van de
industriële revolutie in het landschap straal negeert, is de
gemeenschap toch niet volledig onbezoedeld. Als een babylonische
schandvlek, vormt het hotel met aanpalende winkel van de steedse
familie Curvers haar immers een fikse doorn in het oog.
Desondanks spreekt uit 'De Moeder' een
geestelijk veel minder starre gesteldheid dan je op het eerste zicht
zou verwachten, en weet het boek zelfs symbolisch een verzoening tot
stand te brengen tussen de op zich vijandige literaire strekkingen
van het naturalisme en de neoromantiek. De archetypische moeder is
een godsvruchtige, hardwerkende, tegen de bittere armoede strijdende
weduwe, die ternauwernood de eindjes aan elkaar weet te knopen. Ze
idealiseert het eenvoudige ongerepte dorpsleven en spiegelt zich
daarin een idyllische toekomst voor haar kinderen voor. Deze probeert
ze af te dwingen via het gebed. Terwijl haar dochter Tila eigenwijs
huwt met Louis uit de vervloekte familie Curvers, stelt ze al haar
hoop op een huwelijk tussen haar zoon Jules met het dorpsmeisje
Treeske Bormans. In stilte lijdend schikt deze zich hier aanvankelijk
in, en gaat hij aan de slag als plaatselijke onderwijzer. Stilaan
groeit echter het besef dat hij erfelijk gedetermineerd is om hieraan
volledig ten onder te gaan. Alle protagonisten blijken echter bereid
water bij de wijn te doen, en uiteindelijk wordt een nieuwe harmonie
gezocht en bereikt.
Uit 'De Moeder' spreekt een universeel
diepmenselijke emotie die iedere moeder voor haar kroost voelt. Marie
Koenen leverde een ontroerende roman af die zich afspeelt in een
voorbije wereld waar de problemen weliswaar van een andere orde maar
daarom niet minder groot waren.
