S. Vestdijk: Het glinsterend pantser (1956)

Vanwege zijn enorme en veelzijdige literaire output werd Simon Vestdijk (1898 – 1971) reeds in 1935 door collega Menno ter Braak bewonderend als duivelskunstenaar bestempeld. Chronologisch ergens halverwege zijn uitgebreide oeuvre vinden we - wat in de schaduw van onder andere 'Terug tot Ina Damman' en 'Ierse nachten' - 'Het glinsterend pantser' terug. Dit eerste deel van de Victor Slingeland-trilogie leest aan de oppervlakte als een soort vergeestelijkte detectiveroman waarin de ik-verteller na een eerder toevallige ontmoeting op middelbare leeftijd een haast obsessieve speurtocht onderneemt naar een potentiële, verborgen karaktertrek van zijn jeugdvriend. Via een schier eindeloze rij gesprekken en psychologische bespiegelingen in combinatie met het levendig ophalen van herinneringen ontmantelt hij langzaam maar zeker het glinsterende pantser dat de ondertussen gevierde dirigent Slingeland als beschermend schild rond zich opgetrokken heeft.

Belangrijker dan de plot die niet zoveel om het lijf heeft en waarvan de uitkomst nu ook weer niet al te spectaculair is, zijn de diepgaande analyses die het autobiografisch getinte hoofdpersonage S. maakt van op zich banale huisbezoeken, kleine verliefdheden, observaties van dagdagelijkse dorpstaferelen en dergelijke meer, en niet in het minst van zijn eigen reacties op al deze wederwaardigheden. Neem daar bij dat de auteur, zoals het een zichzelf respecterend schrijver in die tijd betaamde, grossiert in goed gestoffeerde, heen en weer kronkelende volzinnen, en je weet dat het tempo van het verhaal eerder aan de lage kant ligt. Deze werkwijze wekt dan weer wel een indruk van uiterst gedegen vakmanschap. Dit gegeven wordt extra in de verf gezet doordat Vestdijk een grondige culturele bagage etaleert waarin op, naar hedendaagse normen, oubollige wijze de Grieks-Latijnse oudheid en een gedegen kennis van klassieke componisten een belangrijke rol spelen.

Het lijkt daarenboven niet te vergezocht om in Victor Slingeland (V.S.) een afgesplitst deel van de persoonlijkheid van de romancier te zien. Hierdoor komt de subtiele machtsstrijd die in het boek gaande is tussen de dirigent en S. symbool te staan voor de kleine oorlogen die zich afspelen in Vestdijks eigen hoofd. 'Het glinsterend pantser' vormt een erg gelaagd en intrigerend werkstuk dat de reputatie van de auteur alle eer aan doet.